- Doğru Emzirme Sütyeni Seçimi Nasıl Yapılmalı? - 14 Mayıs 2024
- Nesilden nesile aktarılan güzelliğin en doğal hali - 14 Mayıs 2024
- Cıvıl cıvıl babet koleksiyonu bahar mevsimini müjdeliyor! - 13 Mayıs 2024
60 yaş üzerindeyseniz bu belirtilere dikkat
Miyelodisplastik sendrom (MDS), toplumda farkındalığı yüksek bir hastalık değil. Genellikle ilerleyen yaşta ortaya çıkan yorgunluk, göğüs ağrısı ve kalp çarpıntısı gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Önemsenmeyen bu belirtiler, hastalığın teşhisinde gecikmenin en önemli nedenlerinin başında geliyor. Oysa sonuçları ciddi ve önemli olan bu hastalık, löseminin öncüsü olarak kabul ediliyor. Şu an için tedavi seçenekleri kısıtlı olan MDS, dünya nüfusunun yaşlanmasıyla birlikte daha sık görülmeye başlandı.
Prof. Dr. Mustafa Çetiner
Acıbadem Maslak Hastanesi Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Çetiner, MDS hakkında önemli bilgiler verdi.
Kısaca ‘kemik iliğinin yeterli sayıda sağlıklı kan hücresi üretememesi’ olarak tanımlanan MDS, Dünya Sağlık Örgütü tarafından kanser grubu hastalıkları arasında sayılıyor. En önemli özelliklerden biri de, her üç hastadan birinde sendromun, akut miyeloid lösemiye (AML) ilerlemesi. ABD’de her yıl 12- 20 bin arasındaki kişiye yeni MDS tanısı konuyor. Kayıt sisteminde yaşanan sorunlar nedeniyle hastalığın ülkemizde görülme sıklığı hakkında net veri yok. MDS, bir ileri yaş hastalığıdır. Tanı alanların sadece yüzde 6’sı 50 yaşın altında. Hastaların yüzde 86’sı da 60’ı yaşın üzerinde. Ortalama tanı yaşı ise 76.
Geçirilen kanser riski artırıyor
Hastaların yüzde 80’inde MDS’ye yol açan başlıca neden bulunamıyor. Ancak belirli risk faktörleri var. Sigara ve tütün kullanımının hastalığın gelişimiyle ilişkili olduğu düşünülüyor. Ayrıca yüksek düzeyde benzen, solvent ve tarım ilacına maruz kalmak da riski artıran faktörler arasında kabul ediliyor. Hastalığın erkeklerde görülme oranı kadınlara göre 2.25 kat daha fazla. Bu farkın nedeni tam olarak bilinmiyor ancak sigara ve kimyasala maruziyet ile ilişkilendirilebilir. Özellikle meme, testis, Hodgkin ve Hodgkin dışı lenfoma gibi kanser türlerinin tedavisinden sonraki 10 yıl içinde MDS riski artıyor.
Erken dönemde belirti vermiyor
Hastalık erken dönemde genellikle şikayetlere yol açmıyor. İlerleyen evrelerde ise kan hücre sayısının düşüklüğüne bağlı olarak çeşitli yakınmalar ortaya çıkıyor. Halk arasında kansızlık olarak bilinen anemi, yani kırmızı kan hücre sayısı düşmesi en sık karşılaşılan bulgudur. Hastalar kendilerini yorgun ve halsiz hisseder. Ayrıca kalp çarpıntısı, soluk deri rengi, nefes darlığı ve göğüs ağrısı gibi şikayetler de olabilir. Beyaz kan hücre sayısının düşük olduğu durumlarda da hastada ateş, tekrarlayan ve uzun süren enfeksiyonlar ortaya çıkıyor. Her 4 hastadan birinde düşük trombosit sayısına bağlı olarak diş eti ve burun kanamalarının yanı sıra ciltte morarma görülüyor.
Vitamin eksikliği ile karıştırılıyor
Şiddeti günlük yaşamı etkileyen yorgunluk, göğüs ağrısı, kalp çarpıntısı, sık ve uzun süren ateşli hastalıklar veya sık ve kolay kanama gibi şikayetler gözlemlendiğinde bu belirtileri önemsemek gerekiyor. Böyle bir durumda öncelikle MDS’yi taklit edebilecek B12, B9 vitamin eksikliği, bakır eksikliği, yüksek oranda alkol tüketimi, HBV, HCV ve HIV başta olmak üzere enfeksiyonlar ve diğer kan hastalıkları gibi durumların dışlanması gerekiyor. MDS ne yazık ki gözden kaçabilen, tanısı zor bir hastalık. MDS’nin erken döneminde anormal kan sayımları tek bulgu olabilir. En önemli tanı yöntemi ise kemik iliği biyopsisidir. Biyopside, kan hücreleri sayı ve şekil açısından değerlendirilerek tanı konuluyor.
Kemik iliği nakli her hastaya uygun değil
MDS’nin, ‘çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek’ olmak üzere beş risk kategorisi bulunuyor. Düşük riskli MDS hastalarında ortalama yaşam süresi uzun olabilirken yüksek riskli hastaların yaşam süresi 6 aya kadar düşebiliyor. Çok düşük ve düşük riskteki hastalara genellikle kan yapımını artıran hormonlar ve kan nakli gibi destek tedaviler uygulanıyor ve hastalar yakın takip ediliyor. Yüksek riskli hastalarda ise tedaviye vakit kaybedilmeden başlanması oldukça önem taşıyor. Her hastalıkta olduğu gibi MDS tedavisinin de hedefi tam iyileşme. Bunu sağlayacak tek tedavi yöntemi ise kemik iliği nakli. Nakiller genellikle 65 yaş altı ve genel sağlık durumu uygun hastalara öneriliyor. Ancak ortalama tanı yaşı 65’in üzerinde ve ek hastalığı olan birçok hastaya kemik iliği nakli uygulanamıyor.
Ne yazık ki, şu anda MDS için tedavi seçenekleri sınırlı. Şu anda Amerikan sağlık otoritesi FDA tarafından onaylı üç ilaç bulunuyor. Bu ilaçlar yaşam süresini uzatırken hastalığın lösemiye ilerleme riskinde de azalma sağlıyor. Fakat bu ilaçların yanıt oranları yüzde 40-60 arasında değişirken bir süre sonra hastalarda tedaviye yanıtsızlık da gözlemlenebiliyor. Aynı zamanda ilerleyen dönemlerde hastalar kan nakline bağımlı hale de gelebiliyor. Yüksek kan nakli ise hastaların vücudunda demir birikimine yol açıyor. Bu da kişinin yaşam kalitesini ve hastalığın seyrini olumsuz etkiliyor. Fakat MDS alanında birçok klinik çalışma yürütülüyor ve gelecekte hedefe yönelik tedavilerin geliştirileceğine inanıyorum.
