Çocukların okula uyum rehberi
Okula uyum süreci, her çocuk için farklı bir yolculuk… Kimi ilk günden heyecanla sınıfa adım atarken, kimi kaygı, korku ya da isteksizlik yaşayabiliyor. Bu dönemde en kritik görev ailelere düşüyor. Çünkü ebeveynlerin doğru yaklaşımı, çocuğun okula alışma hızını ve okul hakkındaki duygularını doğrudan etkiliyor.
Peki, çocuğunuzun okula uyum sağlaması için nelere dikkat etmeniz gerekiyor?
Çocuk ve Genç Psikiyatristi Uzm. Dr. Adil Zorlu, okula uyum sürecini kolaylaştıracak en etkili yöntemleri anlattı:
Anasınıfı ve ilkokul birinci sınıfa başlayacak çocuklar ilk kez aileden bu kadar net biçimde ayrı kalacak. Hem aile hem çocuk açısından başlangıçta birtakım zorluklar olacaktır. Ayrılma kaygısı, bütün çocuklarda ortaya çıkabilecek doğal bir durumdur. Çocuğun uyumlanma becerilerini de etkiler.
Sağlıklı gelişim gösteren çocuklar okulun ilk günlerinde zorluk ve bir miktar kaygı yaşasalar da kısa süre sonra uyum sağlarlar. Ancak bazı çocuklar ve aileler ayrılmaya daha duyarlıdır. Ve sürece daha fazla tepki verebilirler. Bu durum uzun sürerse ve şiddetliyse uyum bozukluğu, ayrılma kaygısı bozukluğu gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
Bu durumda çocuklarda ayrılmak istememe, ağlama, sinirlilik, huzursuzluk, okula gitmek istememe, etkinliklere katılmama, yemek ve uyku davranışlarında değişiklikler, karın ağrısı, alt ıslatma, kaka kaçırma gibi çeşitli belirtiler görülebilmekte. Çocuğun öğrenme ve merakını destekleyen, sınırları net, ihtiyaçlarını görebilen ebeveynlik modelinde daha az sorun yaşanıyor. Kontrolcü, aşırı korumacı ebeveynlerde çocuk otonomi kazanmakta geciktiği için ayrılmaya aşırı tepki gösterebiliyor.
Kaygıyı azaltmanın yolları
Çocuğun kaygısını azaltmak için ebeveynlerin yaşına uygun, net ve dürüst konuşmalar yapması gerekiyor. Somut işlem evresindeki çocukların amaç-araç ilişkisini kavraması mümkün değildir. Bu nedenle anlayacağı dilde okulu anlatın. Okula neden gitmesi gerektiği, hangi okula gideceği, okula giderek neler kazanacağı, kişisel gelişimine olan katkıları basitçe izah edin. Sonra çocuktan gelen soruları da aynı biçimde yanıtlayın. Mümkünse okulu önceden ziyaret edin ve öğretmeni ile tanışın. Böylece çocuğun zihninde netlik sağlayarak kaygılarını azaltabilirsiniz.
Uyku ve yemek düzeni
Okul başlamadan önce uyku ve yeme düzenini ayarlayın. Aksi halde bu değişim, çocuğun okula karşı tepkisini tetikleyebiliyor. Çocuğun ebeveynden ayrılmaya tepkisi varsa bu durumun öğretmen ve rehberlik birimine önceden iletilmesi gerekiyor. İlk gün ve sonraki günlerde nasıl bir yol izleneceğinin planlanmasının önemli.
Yaz tatili sonrası okula devam edecek çocukta uyum sorunlar daha çok tatilin yarattığı rahatlıktan kaynaklanıyor. Yaz döneminde uyku sürelerinde kayma, yeme düzeninde değişiklik, hareket ve aktivitelerde değişimler, sosyalliğin azalması ya da artması, daha fazla ekran maruziyeti ve oyunlara yönelme görülmektedir. Bu değişimler bedensel ve ruhsal farklılıkları beraberinde getiriyor. Okula başladıktan sonra uyanma zorlukları, dikkat ve konsantrasyon sorunları, duygudurum değişiklikleri yaşayabiliyor.
Tablet, telefon ve televizyon sürelerinin okul dönemine göre sınırlandırılması da önemli. Eğitim başladıktan sonra da aile desteğinin ve takibinin devam etmesi gerekiyor. Aile-çocuk ilişkisinin nitelikli ve yakın olması, çocuklarda ortaya çıkan değişikliklerin erken fark edilmesini sağlamakta. Açık ve yakın ilişkiler, sorunların büyümeden çözülmesine yardımcı oluyor.
Ergenlerde akran zorbalığına dikkat!
Ergenlerde akran dayanışması okula uyum sürecini kolaylaştırıyor. Sağlıklı akran ilişkilerinin teşvik edilmesi gerekiyor. Ancak bu noktada akran zorbalığının da göz ardı edilmemesi önemli. Akran zorbalığı çocuklarda depresyon, kaygı bozukluğu, okul başarısında düşme ve okula gitmek istememe gibi sonuçlara yol açıyor.
Zorbalığı önlemenin en etkili yolu çocukla iyi ve sağlıklı bir iletişim kurmaktır. Çocuklara akran zorbalığının ne olduğu anlatın. Böyle bir durumla karşılaştığında kimlerden nasıl yardım alabileceği öğretin. Ancak çoğu zaman bu durum daha sistematik bir yaklaşım gerektiriyor. Okul yönetimi ve rehberlik birimi bu süreçte aktif rol oynamalı, gerektiğinde profesyonel destek sağlanmalıdır.
