- D&R’dan yeni yıla özel: Burçlara göre hediye rehberi - 24 Aralık 2024
- Yeni yılı renkli bir panayırla karşılıyor - 24 Aralık 2024
- Aşkın, şansın ve ışıltının zamanı! - 24 Aralık 2024
4 soruda en çok merak edilenler
Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 virüsünün kronik hastalıklara olan etkisi en çok merak edilen konular arasında yer alıyor.
Doç. Dr. Ethem Turgay Cerit
Memorial Ankara Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Ethem Turgay Cerit; diyabet, obezite, tiroid ve hipertansiyon gibi kronik hastalıklarda da Covid-19 virüsünün farklı etkiler gösterdiğini belirtiyor. Dr. Cerit, 4 önemli soruya yanıt verdi:
1-Endokrinolojik hastalıklar Covid-19 enfeksiyonu riskini artırır mı?
Diyabet: Pandeminin başında ilk çıkan makaleler bu yönde veriler ortaya koymuştu. Ancak bilimsel veriler, diyabetlilerin Covid-19 enfeksiyonuna yakalanma riskinin diğerlerine oranla daha olmadığını göstermektedir.
Obezite: Obez bireylerin normal kilolu bireylere göre Covid-19’a yakalanma riskinin daha fazla olduğu söylenebilmektedir. Covid-19 virüsü vücuda ACE2 reseptörleri aracılığıyla giriş yapmaktadır. Obezitede yağ dokusu artışına paralel olarak ACE2 düzeyi de artar. Yani daha yoğun viral yüke maruz kaldıkları söylenebilir. Sıklıkla eşlik eden başka hastalıkların bulunması ve immün yanıt oluşturma kapasitelerinin düşüklüğü risk yaratmaktadır. D vitamini düzeylerinin obezlerde yaygın olarak düşük görülmesi de Covid-19 açısından bir risktir.
Hipertansiyon: Hipertansiyon hastası olmanın ya da kullanılan antihipertansif ilaçların Covid-19’a yakalanma riskini artırmadığını söyleyebiliriz.
Tiroid: Tiroid hastalığı olan kişilerde Covid-19 enfeksiyonu riskinin arttığına dair veri bulunmamaktadır.
Böbreküstü bezi veya hipofiz hastalıkları: Böbrek üstü bezi veya hipofiz hastalığı olan hastaların Covid-19 enfeksiyonuna yakalanma riskinin toplum genelinden fazla olduğuna dair veri bulunmamaktadır. Ancak örneğin kortizol fazlalığı ile seyreden cushing hastalığı ve cushing sendromunun bağışıklık sistemini baskılayarak bireyi enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale getirme potansiyeli bulunduğu akılda tutulmalıdır.
2-Endokrinolojik hastalıklar Covid-19 enfeksiyonunun seyrini nasıl etkiler?
Diyabet: Diyabet hastalarında her türlü enfeksiyon daha şiddetli seyretmektedir. Bağışıklık sistemi dengesi bozulurken, inflamatuar sitokin yanıtının arttığı görülmüştür. Artan bu aşırı sinyallerin virüse bağlı akciğer hastalığını alevlendirmesi ve çoklu organ yetmezliği riskini artırması mümkündür. Çalışmalar, kontrolsüz diyabetlilerde Covid-19 enfeksiyonlarının daha ağır seyrettiğini ve ölüm oranlarının daha yüksek olduğunu göstermiştir.
Obezite: Obezite varlığında hastalık seyrinin daha kötü olduğu, yoğun bakım ihtiyacının ve ölüm oranlarının normal kilolulara göre yüksek olduğu gösterilmiştir.
Hipertansiyon: Hipertansiyonu olan hastalarda Covid-19 enfeksiyonunun daha ağır seyretme ihtimali bulunmaktadır.
Tiroid: Covid-19 enfeksiyonu seyrini olumsuz etkilediğine dair veri bulunmamaktadır.
Böbreküstü bezi veya hipofiz hastalıkları: Özellikle hastalığın kontrol altında olmadığı durumlarda Covid-19 enfeksiyonunun daha şiddetli seyredebileceği düşünülebilir.
3-Covid-19 enfeksiyonu endokrin hastalıklara yakalanma riskini artırır mı?
Diyabet: Ortaya çıkan her türlü enfeksiyon metabolik kontrolü bozmaktadır. Dolayısıyla zaten başlangıçta metabolik kontrolü iyi olmayan prediyabet (şeker hastalığı riski yüksek bireyler) olgularında Covid-19 enfeksiyonu nedeniyle kan şekeri düzeyleri daha da bozulup diyabet ortaya çıkabilmektedir. Covid-19 enfeksiyonu sırasında ani kan şekeri yükselmesi ve geçici veya kalıcı diyabet görülmesi de mümkündür.
Obezite: Karantina ve pandemik yaşam koşullarının yol açtığı hareketsizliğin obezite riskini artırması kaçınılmaz birgerçektir.
Hipertansiyon: Covid-19 enfeksiyonu seyri sırasında kontrolsüz tansiyon yükseklikleri ile karşılaşılabilmektedir.
Tiroid: Covid-19 enfeksiyonu sırasında veya sonrasında tiroid bezinde iltihaplanma, ağrı ve tiroid fonksiyon bozuklukları görülme ihtimali artmaktadır.
Böbreküstü bezi veya hipofiz hastalıkları: Covid-19 enfeksiyonunun hipofiz ve böbrek üstü bezi fonksiyonlarında bozukluğa yol açabilme potansiyeli bulunmaktadır.
4-Covid-19 sürecinde endokrinolojik hastalığı bulunanlar nelere dikkat etmelidir?
Diyabet: Diyabet hastalarının ilaçlarını düzenli kullanmaları, kan şekerlerini evde daha sık takip etmeleri, yeterli sıvı tüketmeleri, sağlıklı beslenme önerilerine uymaları ve imkan varsa günde 5 bin adım olacak şekilde yürüyüş yapmaları önerilmektedir. Kan şekerinin sürekli olarak 250-300 mg/dl’nin üzerinde seyretmesi, ayakta yeni gelişen yara, göğüste şiddetli baskı hissi veya ağrı, kontrol edilemeyen tansiyon yükselmesi gibi durumlara karşı dikkatli olmaları ve hastaneye gitmekten çekinmemeleri gerekmektedir.
Obezite: Yüksek kalorili beslenme düzeninden kaçınılmalı, kalori kısıtlaması ile kilo kaybı sağlamaya çalışması önerilmektedir. Ayrıca hafif-orta düzeyde egzersiz, bağışıklık sisteminin virüse karşı daha dirençli olmasına katkı sağlayabilmektedir.
Hipertansiyon: Hastaların ilaçlarını kesmeden aynı şekilde devam etmeleri gerekir. Ayrıca her zamanki tuzsuz ve sağlıklı beslenme önerilerine uymaları da önemli.
Tiroid: Tiroid hastalıkları için kullanılan ilaçlar bağışıklık sistemini zayıflatmaz. Covid-19 için verilen genel öneriler tüm tiroid hastaları için de geçerli olmaktadır.
Tiroid bezinin az çalıştığı bir durum olan hipotiroidide tiroid hormonu alan hastalar, ilaç dozlarını değiştirmeden rutin kontrollerini ileri bir tarihe erteleyebilir.
Tiroid bezinin fazla çalıştığı durumlarda ve antitiroid ilaç kullananlarda fonksiyon testleri yapılarak ilaç dozunu ayarlamak gerekmektedir. Uzun süre test yaptırmadan antitiroid ilaçların kullanılması doğru değildir.
Hastalar; boğaz ağrısı, ateş yüksekliği, gribal enfeksiyon gibi bulgular olursa ilaçlarını kesip en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak, kan sayımı (özellikle nötrofil) testlerini yaptırmalı ve hekimleri ile irtibata geçmelidirler.
Tiroid kanseri tedavisi için tiroid cerrahisi uygulanmış hastalar Covid-19 açısından ilave risk taşımamaktadır. Tiroid kanseri metastazı nedeniyle ışın tedavisi almış, halen kemoterapi alan hastalarda Covid-19 enfeksiyonu riski biraz artabilmektedir. Bu hastaların koruyucu tedbirleri daha sıkı uygulaması gerekmektedir.
Böbreküstü bezi veya hipofiz hastalıkları: Addison ve hipofiz yetmezliği olan hastalar, steroid tedavilerini ve almakta oldukları diğer ilaçları kesmemeli. Bu hastaların Covid-19 enfeksiyonu veya şüphesi durumunda aldıkları steroid ilaçlarının dozları artırılmalıdır.
