- Avon’dan yeni yılın neşesine yakışır hediye alternatifleri - 2 Aralık 2024
- NARS’ın ikonik ürünleri ile makyaja sihirli bir dokunuş - 2 Aralık 2024
- NYX Professional Makeup Buttermelt Blush ile 12 saat kalıcı renk - 2 Aralık 2024
Tedavi şeklini neler belirliyor?
Son yıllarda ileri teknolojik cihazlarla uygulanan radyoterapi, kanser tedavisinde kullanılan etkili yöntemlerden biri olarak görülüyor. Liv Hospital Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Merdan Fayda, sekiz soruda radyoterapi tedavisiyle ilgili merak edilenleri anlattı.
- Radyoterapi (ışın tedavisi) nedir?
Radyoterapi, iyonizan radyasyonun kullanıldığı bir tedavidir. Aslında radyasyona yani enerjinin havada iletilmesine çok yabancı değiliz. Cep telefonları, televizyon antenleri, GPS ve radyolar gibi pek çok araç, günümüzde enerjinin havada iletilmesi prensibine göre çalışır. Tıbbi tedavi amacıyla kullandığımız ışınlara radyoterapi ya da ışın tedavisi denir. Kullanılan ışınların adıysa, iyonizandır yani insanın genetik materyali DNA’da hasar meydana getirebilir. Radyoterapi gerek tümör DNA’sında gerekse normal dokuların DNA’sında hasar meydana getirir. Tümör hücreleri, radyoterapinin oluşturduğu hasardan kurtulamaz ancak normal dokular bu hasarı tamir edebilir. İlk bulunduğu 1890’li yıllardan bu yana başarıyla kullanılır.
Kullanılan ışınların adıysa, iyonizandır yani insanın genetik materyali olan DNA’da hasar meydana getirme gücüne sahiptir. Radyoterapi gerek tümör DNA’sında gerekse normal dokuların DNA’sında hasar meydana getirir. Tümör hücreleri, radyoterapinin oluşturduğu hasardan kurtulamaz ancak normal dokular bu hasarı tamir edebilir. İlk bulunduğu 1890’li yıllardan bu yana başarıyla kullanılır.
- Radyoterapi sırasında neler hissedilir?
Tomografide kullanılan düşük enerjili X-ışınlarının vücudumuza giriş-çıkışı, hasta tarafından algılanamaz. Işın tedavisinde kullanılan daha yüksek enerjili ışınlar da yine benzer şekilde etki gösterir. Hastalar o sırada pek bir şey hissetmez.
- Cihaza her gün girenlerin yakınları bu ışından etkilenir mi?
Işın tedavisi sırasında uygulanan radyasyon, sıklıkla hastaların kıpırdamadan yattıkları ve ışın kaynağının hastanın etrafında döndüğü dışarıdan ışınlama cihazları (eksternal radyoterapi) ile gerçekleşir. Işınlar, ışık hızında vücuda girip çıktığından herhangi bir birikici özelliği olmaz ve yakınlara bulaştırma gibi bir durum söz konusu değildir. Işın tedavisinin bir başka formu olan brakiterapide (yakından radyoterapi) hastanın rahim gibi boşluklu organlarına ya da dokuların içerisine radyoaktif kaynakların gönderilmesini sağlayan aparatlardan yararlanılır. Bunlar hastaya yerleştirildikten sonra radyoaktif kaynak, ışınlanacak bölgeye gider. Ardından radyoaktif kaynak aparatların içinden çıkar. Aparatları çıkarılan hasta evine gönderilir. Brakiterapi uygulamaları sonrası da hastada radyasyon birikmesi söz konusu değildir.
- Radyoterapi öncesi hazırlıklar nelerdir?
Tedaviye başlamadan önce eksik tetkiklerin tamamlanması gerekebilir. Bu tedavinin niçin gerektiği radyasyon onkolojisi uzmanı tarafından anlatılır. Çoğu radyoterapi uygulaması, organın tamamını ya da belli bir bölgesini bazen de lenf sıvısının boşaldığı lenf bezesi alanlarını içerecektir. Bu yüzden bölgeye göre farklı hazırlıklar yapmak gerekebilir. Örneğin baş-boyun ışınlamaları için hazırlanan hastaya, önleyici ağız-diş bakımını tavsiye edilir. Alt batın ışınlamasına hazırlanan hastaya mesane ve rektumun doluluk ya da boşluğu ile ilgili ayarlamalar yapılabilir. Kan sayımı değerleri önemli olacağından tedaviye başlamadan önce kan sayımı istenebilir.
- Süresi nasıl belirleniyor?
Radyoterapi planlamasına çoğu zaman bilgisayarlı tomografi çekimi ile başlanır. Işınlanacak bölgeye karar veren radyasyon onkolojisi uzmanı bilgisayarlı tomografide gerekli olan çizimleri yapar. Belirlenen hedeflerin ışınlanması, medikal radyofizik uzmanı ile beraber kararlaştırılır. İşte böylece hastamızın her gün ne kadar süreyi tedavi makinesinde geçireceği ve kaç gün boyunca ışına girmesi gerektiği belirlenmiş olur. Bu sürelerin belirlenmesinde hastanın varsa ameliyat hikayesi, hastalığının durumu, patoloji raporunun ayrıntıları ve eşlik eden diğer hastalıklar gibi durumlar önemlidir.
- Uygulama sırasında nelere dikkat edilmeli?
Radyoterapi uygulamaları radyasyon onkolojisi uzmanının denetim ve kontrolünde gerçekleşir. Hekimin tavsiyelerine uyulmalı ve kontroller aksatılmamalıdır. Işın tedavisi sırasında ateş, yutma güçlüğü gibi özellikle yeni gelişen şikayetlerde ve herhangi bir ilaç kullanmadan önce hekimi bilgilendirmek yararlı olacaktır.
- Bu süreçte beslenme nasıl olmalıdır?
Radyoterapi sırasında beslenme konusu, ışınlanan bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Örneğin baş-boyun ve yemek borusunu içeren ışınlamalarda yumuşak, yakıcı olmayan gıdalardan oluşan bir beslenme önerilirken, alt batını içeren ışınlamalarda ishal yapmayacak bir diyetin tercih edilmesi yararlı olacaktır. Meme kanseri gibi bazı kanserler, hormonlara duyarlı olduğundan hekim kilo almamayı önerebilir. Hekime ışınlama sırasında beslenme ile ilgili dikkat edilmesi gerekli hususların sorulmasında fayda vardır.
- Sosyal hayat radyoterapiden etkilenir mi?
Radyoterapi sırasında sosyal hayat kemoterapide olduğu kadar etkilenmez. Yine de hekimle konuşup bilgi almak gerekir. Örneğin aile dışındaki insanlarla bir araya gelmenin hastaya zarar verip vermeyeceği sorulabilir. Süreci yakınlarla paylaşmak, hastalığı atlatmada yardımcı olabilir.
