- Yeni yıl teması: Sıcacık ve Rahat Bir Yıla Gülümse - 20 Aralık 2024
- Vakkorama ile yeni yıla eğlenceli ve renkli bir dokunuş - 20 Aralık 2024
- Flormar Zodiac Signs Oje serisi ile burcunu belirle - 20 Aralık 2024
Covid-19 tanıda gecikmelere yol açtı
Kanser; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kalp hastalıklarından sonra 2’inci ölüm nedeni. Tüm dünyada kanser verilerini toplayan Globocan (Global Cancer Observatory) istatistiklerine göre; 2020 yılında 19.3 milyon kişiye yeni kanser tanısı kondu. 10 milyon hasta ise kanser nedeniyle hayatını kaybetti.
2040’ta bu sayıların yüzde 50 oranında artacağı öngörülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre de; ülkelerin yüzde 40’ında, Covid-19 pandemisi sırasında kanser tanısı daha geç evrelerde kondu. Bunun nedenleri; hastaların tedaviye ulaşmakta güçlük çekmeleri ve enfeksiyonun bulaşma kaygısı nedeniyle tetkiklerini aksatmalarıdır.
Prof. Dr. Yeşim Eralp
Acıbadem Maslak Hastanesi Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Yeşim Eralp, kanser araştırmalarında pandemi sırasında ciddi yavaşlamalar olduğunu belirterek, “Önümüzdeki yıllarda bu aksamalara bağlı olarak kanser yükünde ciddi artışla karşılaşmayı bekliyoruz” dedi.
Prof. Eralp, kansere neden olan 10 hatalı alışkanlığımızı anlattı; önemli öneriler ve uyarılarda bulundu.
1-Hata: Tütün ve tütün ürünleri kullanmak
Tütün; nikotin dışında, sigara dumanı içeriğinde bulunan yüzlerce zararlı madde nedeniyle hücre yapıları ile koruyucu bağışıklık kalkanının bozulmasına yol açıyor. Böylece kanseri tetikliyor. Baş-boyun, akciğer, mesane ve pankreas başta olmak üzere 14 kanser türünün gelişiminde etkili. Kanserlere bağlı ölümlerin yüzde 25-30’undan, akciğer kanserine bağlı ölümlerin de 87’sinden sorumlu oluyor. Sigara içmeyenlere göre sigara içen erkekler 23 kat, kadınlar da 17 kat kadar daha fazla akciğer kanseri riski taşıyor.
2-Hata: Hareketsiz yaşamak, batılı tarzı beslenmek
Hareketsiz yaşamla birlikte ‘Batı tarzı beslenme’ kolon kanseri riskini yüzde 45 oranında artıyor. Bu tür beslenme ve yaşam tarzının getirdiği obezite nedeniyle; rahim, meme, pankreas ile mide kanserlerinin oluşma riski de yüzde 30 yükseliyor.
3-Hata: Fazla alkol tüketmek
Ciddi alkol tüketimi; aralarında yemek borusu, meme ve karaciğer kanseri gibi çeşitli kanser türlerinin gelişiminde önemli rol oynuyor. Çalışmalarda; günde 14 gram (360 ml bira, 150 ml şarap, 45 ml viski) ve üzerinde alkol tüketimi ile meme kanseri riskinin yüzde 23, kolon kanserinin yüzde 17, yemek borusu kanserinin de yüzde 220 oranında arttığı gösterildi.
4-Hata: Mangalda sık sık et/ sebze pişirmek
Karbonlaşmış besin maddeleri vücuda zararlı olan pirolizat ve çeşitli amino asitleri içeriyor. Bu bileşikler özellikle mide ve bağırsak sistemi kanserleri için riski artırıyor.
5-Hata: Uzun süre korunmasız güneşlenmek
Uzun süre korunmasız güneşlenme; zararlı ultraviyole ışınları nedeniyle cildin alt katmanlarında bulunan hücrelerin DNA yapılarının kırılarak kontrolsüz bölünmelerine yol açıyor. Koruyucu bağışıklığın baskılanmasına ve bu yolla melanom ile diğer cilt kanserlerine zemin hazırlıyor. 25 yaşından önce 6 kez veya daha fazla ciddi güneş yanığıyla karşılaşmak; melanom riskini 2.7 kat, diğer cilt kanserlerini de 1.7-2 kat artırıyor.
Solaryum cihazlarıyla bronzlaşmak ise cilt kanseri riskini 6 kat kadar yükseltebiliyor. Kanser gelişimini önlemek için solaryumdan uzak durmak, güneşin zararlı ışınlarının yoğun olduğu 10.00-16:00 saatleri arasında dışarı çıkmamak, güneş maruziyeti bulunan zamanlarda SPF 30 ve üzeri koruyucu kullanmak gerekiyor.
6-Hata: Paketlenmiş gıdalar ve koruyucu içeren işlenmiş gıda ürünlerini tercih etmek
Bozulmamaları için nitrit ve nitrat eklenen konserve gıdalar ile azo tipi boya içeren gıda ürünleri karsinojendir. Ayrıca bisfenol içeren plastik kaplı ürünler, meme ve prostat kanserlerine zemin hazırlıyorlar. Satüre yağ asidi, rafine şeker ile un içeren ürünlerin tüketimi de oksidayon ve enflamasyonu tetikleyerek kansere neden oluyor. Çok şekerli tatlılar da insülin hormonunun aşırı salgısı yoluyla hücre bölünme ve büyüme yollarını uyararak kanseri tetikleyebiliyor.
7-Hata: Tatlandırıcı içeren içecekleri abartmak
Yapılan çalışmalarda; tatlandırıcı içeren içeceklerin çok miktarda tüketilmesi; fazla miktarda aspartam alınması yoluyla bazı hematolojik kanserlerle ilişkilendiriliyor.
8-Hata: Stresi yönetememek
Stresin tek başına kanseri tetiklediği gösterilmemiştir. Ancak aşırı tütün ve alkol tüketimi gibi kötü alışkanlıkların kanserle ilişkisi ortaya konmuştur. Stresten uzak durmak için iyi uyumak, hareketli olmak, haftanın üç günü düzenli egzersiz için zaman yapmak önemli.
9-Hata: Geceleri uykusuz geçirmek
Televizyon açıkken uyumak ve geç saatlere kadar uykusuz kalmak kanser riskini artırıyor. Melatonin; uyku döngüsü ve ‘sirkadiyen ritim’ olarak nitelendirilen vücudun biyolojik saatini düzenlemekle görevli bir hormon. Uykuyla ilgili hatalı alışkanlıklarımız nedeniyle, beynin orta bölgesinde yer alan küçük bir organ olan epifiz, melatonin hormonunun salgısını bozarak kanser oluşumunu tetikliyor.
10-Hata: Başucunda cep telefonuyla uyumak
Elektromanyetik radyasyon kaynağı cihazların kanser ilişkisi uzun süredir tartışılıyor. Geçmişteki hayvan deneylerinde; non-ionize ışımaların ‘myelom’ denen bir hematolojik kansere veya yumuşak doku tümörlerine yol açabileceği yönünde veriler var. Radyofrekans radyasyonunun; yakında bulunduğu dokuda şeker metabolizmasını hızlandırarak veya damarlarda genişleme ve ısı değişimi yoluyla kanseri tetikleyebileceği öne sürüldü. Ancak bunların kanserle doğrudan ilişkisinin kanıtlanamadı. Yine de telefon başucumuzda uyumamak ve konuşurken kulaklık kullanmak yoluyla cihazla uzun süreli yakın temastan kaçınmak, olası bir kanserden korunmak için öneriliyor.
