- Yeni yılda cilt bakımınızı sadeleştirmek ister misiniz? - 27 Aralık 2024
- D&R’dan yeni yıla özel: Burçlara göre hediye rehberi - 24 Aralık 2024
- Yeni yılı renkli bir panayırla karşılıyor - 24 Aralık 2024
Türkiye’de erkeklerde daha sık rastlanıyor
Tüm dünyada kolon kanserine dikkat çekmek ve hastalık hakkında farkındalık oluşturmak üzere her yıl Mart ayı ‘Dünya Kolon Kanseri Farkındalık Ayı’ kabul ediliyor.
Bu hastalık hakkında merak edilenleri ve bilinmesi gerekenleri; Hacettepe Üniversitesi Kanser Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şuayib Yalçın anlattı:
Prof. Dr. Şuayib Yalçın
Kolon kanseri, erkeklerde akciğer ve prostat kanserlerinden; kadınlarda ise meme ve akciğer kanserlerinden sonra geliyor.Türkiye’de her yeni görülen 100 kanser vakasının 9’unu oluşturmaktadır. Kolorektal kanserler, kanser ölümlerinde de üçüncü sırada yer almaktadır. Bu kanser insanlarda ince bağırsak ile anus arasındaki sindirim ve boşaltım sisteminin son 1.5-2 m2’lik kısmını oluşturan bölümde; boşaltım ve sıvı emiliminden sorumlu olan kalın bağırsağın iç epitelinden köken alan bir kanser türüdür.
Bu kanserin yüzde 90’ı 40 yaşından sonra görülmektedir. Erkeklerde kadınlara göre biraz daha sıktır. Klinik araştırmalarda ortalama 61 yaş civarında görüldüğü tespit edilse de, gerçek hayatta en sık görülme yaşına baktığımızda bu ortalama 70 yaş civarındadır.
Kolon kanserinin en sık görünen tipi kolon adeno kanser
Kalın bağırsakta özellikle dışkının yoğunlaşmasıyla birlikte bu bölgede oluşan inflamasyon sonucu kolon kanseri gelişiyor. Önce polipler oluşuyor ve çoğunlukla kolon kanserleri uzun yıllar içinde bu polipler zemininde gelişiyor. Polipler zamanla hücrelerin şekil değiştirmesiyle kansere dönüşüyor. Bu, ortalama 10 yıl kadar sürüyor. Bu nedenle kişilerde kolonoskopiyle, polipleri erkenden tanımak, daha kanser gelişmeden polipektomiyle yok etmek mümkün oluyor.
Polip zemininde kanser gelişmişse bile belirti vermeden yapılacak kolonoskopi ile erken tanı ve daha etkin tedavi yöntemleri uygulanabiliyor. Erken yakalanan hastalarada tedavi başarısı yüzde 90’lara kadar çıkabiliyor. Bu nedenle erken tanı ve tedavi çok önem taşıyor.
Türkiye’de erkeklerde daha sık rastlanıyor
Son yıllarda erken yaşlarda özellikle 35 yaş sonrası sol kolondaki kanserlerde artış var. Bunun sebebi yanlış beslenme, sigara kullanımı ve hareketsizlik olabilceği gibi, çağımızın getirdiği henüz tam tespit edilmemiş risk faktörleri de söz konusu olabilir. Mide, pankreas, yemek borusu ve karaciğer gibi kanserler de istatistiki olarak önemli olsa da sindirim sisteminin en sık gözüken kanseri kolon kanseridir.
Fazla kilo hastalığa davetiye çıkarıyor
Bu kanserle ilgili önlenebilir ve önlenemez bazı risk faktörleri vardır. Önlenemez risk faktörünün başında yaşlanma gelir ama bu kanserde daha çok çevresel faktörler bu hastalığı tetikler. Özellikle kişide adenomatöz polip mevcutsa ve büyüklüğü 1 cm’den fazlaysa, yani ilerlemiş polipler varsa riski artıyor. Bunun dışında fazla kilolu olmak yani obezite ilk sıralarda gelen bir risk faktörü. Göbek ve bel çevresinin yağlanması bu hastalığa davetiye çıkarıyor.
Aşırı yağlı beslenme veya kalori değeri yüksek, besin değeri düşük gıdaları fazla; lifli, posalı gıdaları az tüketmek, meyve-sebze tüketmemek de risk faktörleri arasındadır. Haftada 500 gramı aşan aşırı kırmızı et tüketimi de kolon kanseri oluşma riskini artırabilir. Sigara ve alkolün ise yine riski artırdığı biliniyor. Şeker hastalığının kolon kanseri ile ilişkisi de araştırılmaktadır. Bunun dışında ülseratif kolit, Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları bu kansere yol açabiliyor.
Erken teşhis için hastalığın belirtilerini tanımak önemli
Genellikle bu kanserde erken evrede belirgin bir yakınma olmayabilir. Bu belirtiler genellikle tümörün yer aldığı noktayla ilintilidir. Sağ kolon dediğimiz kalın bağırsağın başladığı yerde oluşan tümörlerde küçük miktarda fakat uzun süreli kan kaybına bağlı halsizlik, yorgunluk ve çarpıntı gibi durumlar söz konusu olabilir.
İleri yaşta ve erkeklerde demir eksikliği anemisi, dışkıda gizli kan tespiti durumunda mutlaka kolon kanseri ihtimali araştırılmalıdır. Sol kolonda ise dışkılama alışkanlığında değişiklikler olabilir ki; bunlar oldukça önemlidir. Ayrıca sol tarafta daha ziyade karın ağrısı, gaz gibi yakınmalar, ağrılı dışkılama ve dışkıda kan gibi durumlar söz konusudur. Rektum dediğimiz kalın barsağın bitimi olan bölgede gelişen tümörlerde ise ağrı ve makattan kanama sık olarak görülür. İleri evrede ise sarılık, karında şişlik, kilo kaybı gibi yakınmalar da söz konusu olabiliyor.
50 yaş sonrası yılda 1 kez kolonoskopi!
Kolonoskopiyle tanı koyup, erken tedaviye geçilmektedir. Tüm bireyler 50 yaşından başlayarak kolonoskopi yaptırmalı ve en az 10 yılda bir tekrarlamalıdır. Ayrıca, en az 2 yılda bir dışkı testleriyle kan veya ürünlerinin olup olmadığı tespit edilebilmektedir.
İlk 3 evrede cerrahi müdahale şart
Evre 4 olan hastalarda bile daha çok cerrahi müdahale olması için çalışıyoruz. Evresinden evresine değişmekle birlikte, evre 2 hastalıklarda ortalama yüzde 30 gibi; evre 3’te ise yüzde 40’ın üzerinde metastaz riski oluyor. O nedenle bu hastalara cerrahi sonrası destek tedavi için kemoterapi veriyoruz. Yeni geliştirilen bazı moleküler ve yeni genetik testler sayesinde kimin ilave kemoterapi alması gerektiğine daha rahat karar verebiliyoruz. Hastaların mutlaka bir tıbbi onkolog tarafından takip edilmesi; yaşam boyu takip ve kontrol altında olması gerekiyor.
Fiziksel aktiviteyle riski en aza indirgemek mümkün
Her yaşta fiziksel aktivite önemli. Fiziksel aktivite sadece kilo kontrolünü sağlamıyor; aynı zamanda tüm kanserlerden ve kalp damar hastalıklarından bizi koruyor. Bunun limitleri ve şekilleri kişiden kişiye değişebilir tabii ama mutlaka fiziksel aktivite yapmak gerekiyor. İkinci konu, kilo kontrolünü sağlamak ve bel çevresini mümkün olduğunca azaltmak. Alkol ve sigaradan kesinlikle uzak durmak da çok önemli.
Tabii ki aşırı kırmızı et ve yağlı gıda tüketiminden kaçınmak gerekiyor. Özellikle kırmızı et tüketiminin haftada ½ kiloyu aşmaması yönünde klinik araştırmalar mevcut. Sebze meyve ve posalı gıdalara ağırlık vermek gerekiyor. Bunlar primer korunma için geçerli.
Klinik olarak ise yılda 1-2 yılda bir kez dışkıda gizli kan baktırmak; 50 yaşından sonra kolonoskopi yaptırmak önemli. Çünkü erken tanıda hastalığın yüzde 100’e yakınını tedavi etmek mümkün.
