- Avon’dan yeni yılın neşesine yakışır hediye alternatifleri - 2 Aralık 2024
- NARS’ın ikonik ürünleri ile makyaja sihirli bir dokunuş - 2 Aralık 2024
- NYX Professional Makeup Buttermelt Blush ile 12 saat kalıcı renk - 2 Aralık 2024
Nakil sonrası dikkat edilmesi gerekenler
Ülkemizde akraba evliliklerinin fazla olması; genetik geçişli hastalıklar, bağışıklık sistemi yetmezlikleri ve metabolik rahatsızlıkların daha fazla görülmesine yol açıyor. Farklı sistemleri ve organları tutan akut lösemiden akdeniz anemisine; nöroblastomdan MS’e kadar birçok hastalık, çocukluk çağında gerçekleştirilen kemik iliği nakli işlemi ile tedavi edilebiliyor. Kemik iliği nakli sonrasında dikkat edilecek kurallar ise tedavinin başarısını yükseltmektedir.
Prof. Dr. Bülent Barış Kuşkonmaz
Memorial Ankara Hastanesi Çocuk Hematoloji Bölümü ve Kemik İliği Nakli Merkezi’nden Prof. Dr. Bülent Barış Kuşkonmaz, kemik iliği nakli ve sonraki süreçte dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi:
Kök hücre kaynağına göre farklılaşabiliyor
Kemik iliğinde bulunan ve kanın şekilli elemanları da denilen kan hücrelerini oluşturan kök hücreye hematopoetik (kan yapıcı) kök hücre, hematopoetik kök hücrelerin hastaya verilmesi işlemine ise hematopoetik kök hücre nakli denir.
Kök hücre kaynağı olarak kemik iliği kullanılırsa kemik iliği nakli; periferik kan kullanılırsa periferik kök hücre nakli; kord kanı kullanılırsa kordon kanı nakli denmektedir. Kemik iliği nakli diğer tedavi yöntemleri ile tedavi edilemeyen veya tedavi şansı düşük olan çeşitli kanserler ve kanser dışı hastalıklarda yapılmaktadır.
Akraba evlilikleri hastalık riskini artırıyor
Ülkemizde akraba evliliği sık olduğu için genetik geçişli hematolojik hastalıklar, bağışıklık sistemi yetmezlikleri ve metabolik hastalıklar daha fazla görülmektedir. Bu hastalıkların bir kısmının tedavisi için de kemik iliği nakli yapılması gerekmektedir. Çocuklarda görülen; akut lösemiler gibi hematolojik kanserlerde, akdeniz anemisi, kalıtsal kemik iliği yetmezlikleri gibi iyi huylu hematolojik hastalıklarda, ağır kombine immünyetmezlik gibi kalıtsal bağışıklık sistemi yetmezliklerinde, nöroblastom, Hodgkin lenfoma gibi solid tümörlerde, Hurler sendromu gibi kalıtsal metabolizma hastalıkları ile Multiple skleroz gibi otoimmün hastalıklarda kemik iliği nakli tedavisi uygulanabilmektedir
Kemik iliği nakli cerrahi bir işlem değildir
Kemik iliği nakli öncesinde çocuk hastalara hazırlık rejimi olarak adlandırılan, genel olarak 7-10 gün süren, kemoterapiyi ve bazen radyoterapiyi içeren bir tedavi uygulanır. Bunun temel iki amacı; kemik iliğinde hastaya ait kök hücreleri ortadan kaldırarak, vericinin sağlıklı kök hücreleri için yer açmaktır. Ayrıca hasta bağışıklık sistemini baskılayarak verilecek sağlıklı kök hücrelerin reddedilmesini önlemektir. Kemik iliği nakli cerrahi bir işlem veya ameliyat değildir. Toplanan kök hücreler hastaya damar yoluyla verilmektedir. Nakil sürecinde enfeksiyon riskini en aza indirmek için hastalar özel odalarda kalmaktadır.
Nakil kök hücre bağışçılarında sağlık sorununa yol açmaz
Ülkemizde Kemik İliği Bankası Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi’ne başvuran gönüllülere öncelikle bulaşıcı; bağışıklık veya enfeksiyon gibi hastalıkların kontrolü yapılmaktadır. Sağlıklı kişiler arasından seçilen vericilerde, kök hücre toplama işleminin yapıldığı bölgede birkaç gün süren geçici ağrı; ilaçlara bağlı gelişen kemik ağrısı gibi hafif ağrılar hissedilmektedir. Bu şikayetlerin dışında vericilerde ciddi bir sağlık sorunu bildirilmemiştir. Ciddi bir yan etkisi gösterilmemiş olan kök hücre bağışı ile birçok hastanın hayatının kurtarılabileceği unutulmamalıdır.
Çocuklarda nakil yapılan hastalık ve hastalık durumuna bağlı olarak nakil başarı oranları ve uzun süre yaşam elde etme şansı değişmektedir. Bazı hastalıklarda (örneğin; aplastik anemi, beta talasemi) nakil başarı oranı %80-90’ın üzerinde olabilirken, lösemilerde bu oran yaklaşık %70-80 dolaylarında olmaktadır.
Nakil sonrası beslenme tedbirleri mutlaka uygulanmalıdır
Çocukların belli bir süre bağışıklık sitemi zayıf olacağı için yiyeceklerden bulaşabilecek enfeksiyonlara karşı; hastanedeki beslenme tedbirlerini devam ettirin. İzin verilen yiyecekler arasında; iyi pişmiş etler ve sebzeler, pastörize süt, süt ürünleri ve meyve suları, portakal-muz gibi kalın kabuklu meyveler, kompostolar, paketlenmiş ürünler, pişirme sırasında eklenmiş tuz ve baharatlar ile güvenilir marka veya kaynatılmış sular bulunmaktadır. Yasak olan gıdalar arasında ise çiğ ve pişmemiş besinler, pastörize olmayan ürünler, üzüm-çilek gibi ince kabuklu meyveler, kuruyemişler, salamuralar ve paketsiz ürünler yer almaktadır.
Kemik iliği nakli sonrası ilk aylarda daha sık olmak üzere, hastalar yakından takip edilmektedir. Nakil sonrası bağışıklık sisteminin normale gelmesi zaman alırken, özellikle enfeksiyon riskine dikkat edilmelidir. Bu kapsamda kemik iliği nakli olan hastaların dikkat etmesi gereken noktalar şu şekildedir:
- Kişisel hijyene dikkat edin (el yıkama, haftada en az iki kez banyo)
- Taburculuk sonrası evi iyice temizleyin
- Hastayı ayrı bir odada tutun, duvarları silinebilir boya ile boyayın
- Mümkün olduğunca ziyaretçi kabul etmeyin
- Güneşe çıkmadan önce güneş koruyucu sürün
- Nakil sonrası 1 yıl deniz ve havuza girmeyin
- Bağışıklık sistemi normal fonksiyonunu kazanana kadar evde tadilat yapmayın
- Çocuğu en az 6 ay okula göndermeyin, evde eğitime devam etsin
- Evde hayvan beslemeyin ve hayvanlarla teması engellemeyin
- Canlı aşı yapılmış kişiler ile yakın temasta bulunmayın
- Yünlü, naylon kıyafetler yerine pamuklu kıyafetler tercih edin. Yeni kıyafetleri giymeden önce yıkayın
- Ev dışına çıkan çocuklara maske takın
- Enfeksiyonu olan kişilerle temastan kaçının
- Kalabalık ve enfeksiyon riski yüksek ortamlardan uzak durun
- Kemik iliği nakli olan çocuk hastalarda, önerilen aşı şemasına mutlaka uyun
