- Kiko Milano güzellik evrenini yeni saç bakımı serisi ile büyütüyor - 4 Mayıs 2024
- Dünya Bitki Günü’nde evinizde yetiştirmeye uygun beş şifalı bitki - 4 Mayıs 2024
- PUMA ‘dolce vita’ tarzı bir hayatın ‘parola’sını veriyor - 26 Nisan 2024
Travma süresi ve şiddeti önemli
Çocukluk çağındaki spor yaralanmaları; çocuğun büyüme ve gelişimi üzerine olumsuz etkiler yaratabilir. Erişkinlerden farklı olarak çocuklarda uzun kemiklerde büyüme plakları mevcuttur. Bu bölgelerde meydana gelen hasar ilerleyen yıllarda kemiklerde deformasyonlara sebep olabilmektedir. Uygun teşhis ve tedavi yanında risk faktörlerini azaltarak çocukları korumak da çok önemlidir.
Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı; spor yaralanmaları ve tedavi yolları hakkında bilgi verdi:
Yaralanma sebeplerinden biri; sporcunun yüksek motivasyonla mevcut fizyolojik sınırlarının çok üstünde aşırı egzersiz yapmasıdır. Bu tür aşırı zorlamalar, büyümeyi olumsuz etkileyebilmektedir. Sonucu belirleyen en önemli faktör büyüme kıkırdağının travmadan etkilenme şiddeti ve süresidir. Fakat ne kadar egzersizin büyüme üzerine olumlu etkisi olacağı konusunda da bir fikir birliği yoktur.
Ergenlik dönemi ve yaralanmalar
Spor aktiviteleri büyümeyi arttırabileceği gibi büyüme bozukluklarına da sebep olabilir. Sözgelişi yoğun spor (tekrarlayan travma) büyüme plaklarının kapanmasını geciktirtebilir. Bu da büyüme plağını içine alan yaralanmaların beklenenden daha sonraki yaşlarda da çıkmasına sebep olabilir. Çünkü ergenlik dönemine göre büyüme plaklarının direnci değişir. Aynı travma ‘ergenlik öncesi’ ve ‘ergenlik sonrası’ dönemde bağ lezyonuna sebep olurken; ‘ergenlik dönemi ortasında’ büyüme kıkırdağı hasarına yol açabilir.
Kompresyona (basınç) bağlı olarak gelişen büyüme plağı hasarı; orta ve uzun vadede kemiklerde büyüme durması ya da deformitelere sebep olabilmektedir. Ancak fizyolojik sınırlarda büyüme plağına gelen çekme (asılma) kuvvetlerinin kemiklerde uzama üzerinde olumlu etkisi bildirilmiştir. Diğer taraftan erişkin spor yaralanmalarında sık görülen tendinit (kas kirişlerinin enflamasyonu) çocukluk çağında nispeten seyrektir. Ancak apofizit (apofizlerde tekrarlayan travmalarla küçük hasarlar gelişmesi) çocukluk döneminde görülen bir yaralanmadır.
Yaralanmaların erken ve uzun dönemde etkileri farklı
Çocukluk dönemine özgü bir kıkırdak yaralanması da Osteokondritis Dissekans (OCD). Eklem yüzeyindeki bir kıkırdak parçasının eklemden ayrılmaya yüz tuttuğu, bazen de ayrıldıktan sonra ekleme düştüğü ve eklem içinde serbest dolaştığı bir durum.
Bunun dışında diz bölgesinde meydana gelen bağ yaralanmaları, kıkırdak hasarları, menisküs yaralanmaları ve omurgayı ilgilendiren ciddi yaralanmalar, erken ve uzun vadede sorunlar yaratabilmektedir. Spora ve yaralanan bölgeye göre değişmek üzere; bacaklarda boy eşitsizlikleri, kalıcı omuz ya da diz instabiliteleri, eklemlerde kıkırdak hasarları, kol ve bacaklarda işlev kayıpları görülmektedir.
Yaralanmanın ciddi olduğunu gösteren işaretler
Sözgelişi boyun bölgesinde meydana gelen bir yaralanmada hareket kısıtlılığının olması ciddi bir yaralanma olduğunun göstergesidir. Sık yaralanan diz bölgesinde ise diz ekleminin hızlı bir şekilde şişmesi, travmadan hemen sonra diz altında kontrolsüzlük hissedilmesi ya da bacaklarda herhangi bir yerde ortaya çıkan travma sonucu oyuncunun kalkıp oyuna devam edememesi ciddi bir yaralanma olduğunu gösterir.
Bunun dışında ilerleyen zamanlarda yaralanan bölgede devam eden ağrı, sonradan gelişen şişlik, eklemlerde hareketi etkileyen durumlar, yürürken aksamaya sebep olacak kadar işlev kaybı ortaya çıkmış ise sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. Çünkü önemli olan ciddi yaralanmaları erken fark etmek ve sağlık kurumuna zamanında başvurmaktır.
Tedavi yöntemi seçiminde çocuğun psikolojisi önemli
Yalnız spor yaralanmalarında değil diğer bütün müdahalelerde çocuğun psikolojik yapısı da mutlaka dikkate alınmalıdır. Çocuklar değişik yaş aralıklarında çok farklı hızlarla ama sürekli büyüyen bireylerdir. Bu yüzden hızlı bir şekilde doğru teşhis ve yaşına uygun bir tedavi düzenlenmesi çok önemlidir. Bu tedavi yaklaşımlarında çocuğun büyüme potansiyeli daima göz önünde tutulmalıdır. İster cerrahi dışı tedavi, isterse cerrahi tedavi olsun, büyüme plaklarına zarar vermeyecek yöntemlerle yapılmaktadır.
Spora dönüş süreci, yaralanmanın tipine göre farklılıklar gösterir. Ancak hangi yaralanma olursa olsun sporcu tamamen hazır olmadan spora dönmesi yeniden yaralanma riskini artırır. Bazı testlerle çocuğun hazır olup olmadığı tespit edilebilmektedir.
Çocuklarda spor yaralanmalarını önlemek için
- Spor aletlerinin (özellikle koruyucu malzemelerin) kaliteli olması.
- Spor yapılan tesisin standartlara uygun olması.
- Oyuncuların beden, ağırlık ve olgunluk açısından denk olması.
- Bazı branşlarda ya da sporcu gruplarında yaralanma mekanizmalarına yönelik özel antrenman yöntemleri geliştirmek.
- Büyüme plağını etkileme potansiyeli olan yaralanmalarda gelişme tamamlanana kadar o bölgelerin yakından takip etmek.
