- Doğru Emzirme Sütyeni Seçimi Nasıl Yapılmalı? - 14 Mayıs 2024
- Nesilden nesile aktarılan güzelliğin en doğal hali - 14 Mayıs 2024
- Cıvıl cıvıl babet koleksiyonu bahar mevsimini müjdeliyor! - 13 Mayıs 2024
Vegan yaşam çocuk gelişimini olumsuz etkiler mi?
Çocukların vegan yetiştirilmesi konusu tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de insanları ikiye bölüyor. İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Sultan Kaba’ya çocuklarda vegan beslenmeyi sorduk.
Vegan beslemek sağlık açısından doğru mu?
Besin alerjisi gibi tıbbi zorunluklar olmadığı sürece hiçbir yasaklı beslenme modelini desteklemiyorum. Vegan beslenmenin çocukluk çağında büyüme ve gelişme üzerine etkilerinin uzun dönemde güvenli olduğuna dair bilimsel kanıtlar yok. Kaldı ki, önermemiz için klasik beslenme modeline üstünlüğünün kanıtlanmış olması gerekmektedir.
Çocukların gelişimini ve boy uzamasını etkileyebilir mi?
Kesinlikle etkileyebilmektedir. Çocukluk çağının yetişkin dönemden en önemli farklarından biri; vücut büyümesinin ve beyin gelişiminin hızlı olmasıdır. Büyüme konusunda genetik, beslenme ve hormonlarının rolü çok büyük. Vegan beslenme şekli özellikle protein ve mikronutrientlerin eksikliği konusunda yüksek risklidir. Protein eksikliği direkt büyüme geriliğine yol açabileceği gibi; vitamin ve mineral eksikliklerinin de katkısıyla büyümede gerekli hormonların yapımında ve etkisinde de azalmaya yol açarak sağlıklı büyümeyi aksatabilmektedir.
Vegan beslenen bir çocuğun gelişimi ideal boy/kilo eğrisinin altında kalıyorsa yeterli beslenmiyor diyebilir miyiz? Bu durumda vegan beslenmeyi kesmek gerekir mi?
Beslenme yetersizlikleri büyüme geriliği olan çocuklarda en sık karşılaştığımız nedenlerden biri. Öncelikle vegan beslenme bir yaşam biçimi. Hem uygulamada zorluklar taşıyan, hem de çocuğun vücut sağlığı üzerine olumsuz sonuçları olabilecek bir yaşam biçimine karar vermelerini doğru bulmuyorum.
Ancak yine de bu konuda ısrar söz konusu ise, vegan beslenme biçimini benimseyen ailelerin çocuklarının sağlık kontrollerinin daha sıkı bir şekilde yapılması gerekir. Vegan beslenen çocuklarda kalsiyum, B12, çinko ve demir eksikliği riskleri artmıştır. Bu takviyelerin ilaç şeklinde sürekli alınması gerekir ki, hiç pratik değil. Biz yetişkinler için de ilaç uyumu en büyük zorluklardan biri iken çocukların sürekli ilaç kullanmaya uyum sağlamaları hiç inandırıcı değil. Evet, vegan beslenmeyi kesmek gerekmektedir.
Bir çocuğun ek gıdaya geçiş döneminde ve sonrasında beslenme rutini nasıl olmalı?
İlk 6 ay kesinlikle sadece anne sütü ile beslenmelidir. Anne de gebeliğin başından itibaren ve emzirdiği sürede dengeli ve yeterli beslenmelidir. Mikronutrient eksiklikleri giderilmelidir. 6 aylık olduktan sonra tamamlayıcı beslenmeye başlamalı ancak anne sütü 2 yaşa kadar sürdürülmelidir.
Anne sütüne ek olarak, güvenli ve temiz gıdalar çocuğun verdiği tepkiler ve çiğneme becerisi göz önüne alınarak; miktar ve çeşitlilik açısından kademeli bir şekilde artırılmalıdır. Çocukluk çağı beslenmesinde 4 ana besin mutlaka yer almalıdır. Gece uzun süren açlık sonrası beynin ihtiyacı olan ilk enerji kaynağı kahvaltı öğünü ile sağlanmalıdır. Kahvaltıda yumurta, gün içinde ara öğünlerde yoğurt çocukların sevdiği ve anne açısından hazırlanması kolay besinlerdir.
Doğru beslenme davranışı geliştirmek istiyorsak çocuklar hazırlanan besinlerin tamamının tüketilmesine zorlanmamalı, beslenmeyi öven davranışlardan da kaçınılmalıdır.
Çocuklar ihtiyacı olan besinleri sadece bitki bazlı gıdalardan alabilir mi?
Sadece bitkisel kaynaklarla dengeli beslenme sağlayamayız. Hayvansal ürünlere kesinlikle ihtiyaçları var. Örneğin demir hem baklagillerde hem et ürünlerinde var gibi bir savunmayla karşılaşabiliyoruz. Ancak, vitamin minerallerin biyoyararlanım dediğimiz bir süreci var. Baklagille bağırsağa gelen demir, kırmızı et ile bağırsağa gelen demir kadar iyi emilmemektedir.
Anne sütü ile beslenen bebeklerde de anne sütünün içeriğinin demir ve B12 vitamininden zengin olması, bizim dışardan ilaç şeklinde vermemize göre daha etkin olacaktır.
Mesela çocuk inek sütü yerine sadece badem, soya, yulaf vs sütü tükettiğinde yeterli kalsiyumu almış olur mu ya da gerekli kalsiyumu alması için ille de inek sütü, peyniri, yoğurdu mu tüketmesi gerekir?
Özellikle de kalsiyum konusu çok önemli. Bitki bazlı sütlerde kalsiyum yok denecek kadar azdır. Kalsiyum beyin gelişimi, kemik sağlamlığı, büyüme hususunda çok gerekli. Kesinlikle hayvansal kaynaklara ihtiyaç var. Yumurta, balık, et ve süt ürünlerinin yerini hiçbir bitkisel kaynak alamaz.
Ancak süt ya da yoğurt ya da peynir konusunda üçünden biri arasında tercih yapılabilmektedir. Çocukluk çağında 3 yaştan ergenlik dönemine kadar ortalama 600 mg/gün gibi kalsiyuma gereksinim duyulmaktadır. Ergenlikte bu ihtiyaç iki katına çıkmaktadır. Yeterli kalsiyum alımı için günde 2-3 porsiyon süt ürünü tüketilmelidir.
Et tüketmeyen, doğumundan itibaren vegan beslenen çocuklarda ileriki yıllarda sağlık sorunları görülme riski daha mı fazla?
Her ne kadar vegan beslenmede kalp sağlığı üzerine olumlu etkilerden bahsedilse de; yasaklı beslenme modellerinde besin eksikliklerinin sonuçları da korkunçtur. Kemik sağlığı ve beyin sağlığı üzerine olumsuz etkileri çok muhtemeldir. Ders başarısı ve sosyoentellektüel kapasitede kayıplar da olabilmektedir.
Çocukların henüz kendi tercihlerini yapamayacak yaşlarda vegan ya da et yiyen diye ayrılması doğru mu?
Ben yanlış buluyorum. Klasik beslenme şekline üstün olduğu kanıtlanmamış ve yasaklardan oluşan bir beslenme biçimi; kişilik gelişimlerini de etkileyebilmektedir.
Ergenlik döneminden sonra çocuk kendi isterse böyle bir tercih yapacaktır. Çocukluk döneminde yönlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.
Ebeveynlerinin beslenme şekli; hem çocukluk döneminde hem de çocuk yetişkin olduğunda besin tercihleri üzerinde etkilidir. Çocuk büyüyünce hayvansal ürünler tüketmeyi doğru bulsa bile; ailenin vegan beslenme tutumundan dolayı, damak tadı gelişmeyebilmektedir. Ve hayvansal gıdaları yiyemez.
